Okuddukanya n’okulabirira ekyuma ekifuuyira ebyobulimi kikulu nnyo mu kwongera ku bulungibwansi n’okukakasa nti kiwangaala. Mu kiwandiiko kino, tujja kwetegereza ebikulu ebikwata ku kutegeera, okuddukanya, n’okulabirira ekyuma kyo ekifuuyira eby’obulimi. Oba oli mulimi alina seasoned oba omutendeke mu by’obulimi, ekiwandiiko kino kijja kukuwa amagezi ag’omuwendo n’emitendera egy’okukola okusobola okukola n’okulabirira obulungi eddagala lyo ery’ebyobulimi.
Okutegeera ekyuma kyo ekifuuyira ebyobulimi .
Bwe kituuka ku nkola z’ebyobulimi, ekimu ku bikozesebwa ebisinga obukulu mu tterekero ly’omulimi kye kifuuyira eby’obulimi. Ebyuma bino ebikola ebintu bingi bikola kinene nnyo mu mirimu egy’enjawulo egy’okulima, omuli okutta omuddo, okulwanyisa ebiwuka, n’okufukirira. Okukakasa enkozesa ennungi era ennungi, kikulu nnyo abalimi okutegeera obulungi ebyuma ebifuuyira mu bulimi.
Ekyuma ekifuuyira ebyobulimi kye kyuma ekikoleddwa mu ngeri ey’enjawulo okusiiga amazzi, gamba ng’eddagala eritta omuddo, eddagala eritta ebiwuka, n’ebigimusa, ku birime oba ettaka. Kirimu ebitundu ebiwerako, nga buli kimu kikola ekigendererwa ekigere. Ebitundu ebikulu eby’ekyuma ekifuuyira mulimu ttanka, ppampu, entuuyo, n’obugumu. Ttanka ekwata eky’amazzi, ate ppampu n’eginyiga okusobola okugisiiga. Entuuyo zivunaanyizibwa ku kusaasaanya amazzi mu ngeri efugibwa, era boom gwe mukono ogugaziyiziddwa ogutambuza entuuyo era gusobozesa okugabibwa.
Okusobola okukola obulungi eddagala erifuuyira ebyobulimi, abalimi balina okulowooza ku bintu eby’enjawulo. Ekisooka, okutegeera ekika ky’ekifuuyira kikulu nnyo. Waliwo ebika eby’enjawulo ebisobola okukozesebwa, gamba ng’ebifuuyira mu ngalo, ebitera okukozesebwa mu bitundu ebitono, n’ebifuuyira ebinene, ebizibu ennyo ebikozesebwa mu mirimu gy’okulima egy’amaanyi. Buli kika kirina enkizo n’obuzibu bwakyo, kale abalimi balina okulondako esinga okutuukana n’ebyetaago byabwe.
Ekirala, abalimi balina okumanya obukodyo obutuufu obw’okukozesa ebyuma ebifuuyira. Kuno kw’ogatta okutereeza puleesa y’okufuuyira, okulonda ebika by’entuuyo ezisaanidde, n’okukakasa nti kibikka kimu. Ekifuuyira ekirabiriddwa obulungi nga kirimu ebifo ebipimiddwa obulungi kijja kukakasa nti omuwendo gw’amazzi ogweyagaza gusiigibwa, okukendeeza ku kwonoona n’okukola obulungi.
Obukulu bw’okuddaabiriza buli kiseera tebusobola kuggumiza kimala. Abalimi buli kiseera balina okwekebejja ebifuuyira byabwe okulaba oba waliwo obubonero bwonna obulaga nti bayambala n’okukutuka, era amangu ago ebitundu byonna ebyonooneddwa. Okwoza buli kiseera nakyo kikulu nnyo okuziyiza okuzibikira kw’entuuyo n’okukakasa nti okusiiga okukwatagana era okutuufu.
Okuddukanya ekyuma kyo ekifuuyira ebyobulimi mu ngeri ennungi .
Bwe kituuka ku kukozesa obulungi eddagala lyo ery’ebyobulimi, waliwo ebintu ebikulu ebitonotono by’olina okulowoozaako. Oba okozesa ekyuma ekifuuyira eby’omu mugongo oba ekyuma ekifuuyira eby’obulimi ekinene, okulongoosa omulimu gwakyo kikulu nnyo okutuuka ku bivaamu by’oyagala mu kutta omuddo, okulwanyisa ebiwuka, n’okufukirira.
Okusookera ddala, kikulu okutegeera enkozesa entuufu n’okulabirira ekyuma kyo ekifuuyira eby’obulimi. Weemanyiize ebiragiro n’ebiragiro by’omukozi, okukakasa nti ebyuma bino obikozesa bulungi era mu ngeri ey’obukuumi. Bulijjo kebera ekyuma ekifuuyira okulaba oba waliwo obubonero bwonna obulaga nti oyambala n’okukutuka, era okyuseemu ebitundu byonna ebikyamu oba ebyonooneddwa mu bwangu.
Okusobola okutumbula obulungi bw’ekifuuyira kyo eky’ebyobulimi, kikulu nnyo okussaayo omwoyo ku kulonda entuuyo. Ebika by’entuuyo eby’enjawulo bikola enkola ez’enjawulo ez’okufuuyira n’obunene bw’amatondo, ekiyinza okukosa ennyo obulungi bw’okufuuyira kwo. Lowooza ku byetaago ebitongole eby’okusaba kwo, gamba ng’omuddo oba ebiwuka ebigendereddwamu, era olonde entuuyo esaanira omulimu. Teekateeka puleesa y’entuuyo n’enkoona y’okufuuyira okusinziira ku mbeera okukakasa okubikka obulungi n’okuyingira.
Okupima obulungi ekyuma kyo ekifuuyira ebyobulimi kye kintu ekirala ekikulu mu kukola obulungi. Kino kizingiramu okuzuula omuwendo omutuufu ogw’okusiiga n’okutereeza ekyuma ekifuuyira okusinziira ku ekyo. Bw’okalibirizizza ekyuma ekifuuyira, osobola okukakasa nti osiiga omuddo ogwetaagisa, eddagala eritta ebiwuka oba ekigimusa ng’oli weewala okusaasaanya. Kino tekikoma ku kukekkereza nsaasaanya wabula era kikendeeza ku buzibu bw’obutonde bw’ensi.
Ng’oggyeeko okupima, obudde bukola kinene nnyo mu kufuuyira obulungi. Lowooza ku mbeera y’obudde n’omutendera gw’okukula kw’ebimera ebigendererwa. Okufuuyira mu biseera by’empewo ekkakamu n’ebbugumu ennyogovu kiyinza okukendeeza ku kuwuguka n’okutumbula obulungi bw’eddagala. Ekirala, okuteeka obudde bw’okukozesa kwo ng’omuddo oba ebiwuka bisinga okukwatibwa obulwadde kiyinza okulongoosa obulungi bw’obujjanjabi okutwalira awamu.
Okwoza n’okulabirira ekyuma kyo ekifuuyira eby’obulimi kikulu nnyo okusobola okuwangaala n’okukola obulungi. Buli lw’omala okugikozesa, genda bulungi ekyuma ekifuuyira okuggyamu ebisigadde oba ebizibikira byonna ebiyinza okulemesa enkola yaakyo. Ekifuuyira kitereke bulungi mu kifo ekikalu era ekikuumiddwa obulungi, nga kikuuma obutakwatibwa bintu bikambwe.
Okukuuma ekyuma kyo ekifuuyira ebyobulimi okusobola okuwangaala .
Okukuuma ekyuma kyo ekifuuyira ebyobulimi kikulu nnyo okulaba nga kiwangaala era nga kikola bulungi. Ekifuuyira ekirabirira obulungi tekikoma ku kukuwonya ssente wabula kikusobozesa okukola obulungi emirimu emikulu ng’okutta omuddo, okulwanyisa ebiwuka, n’okufukirira. Bw’ogoberera enkola entonotono ennyangu ez’okuddaabiriza, osobola okuwangaaza obulamu bw’ekintu ekifuuyira wo n’okukola obulungi obulungi.
Okwoza buli kiseera kye kisookera ddala mu kukuuma ekyuma ekifuuyira eby’obulimi. Buli lw’omala okukozesa, kakasa nti ekyuma ekifuuyira okiyoza bulungi n’amazzi amayonjo okuggyamu ebisigadde oba eddagala lyonna. Kino kiziyiza okuzimba ebintu eby’obulabe ebiyinza okwonoona ebitundu by’omufuuyira n’okukosa enkola yaakyo. Faayo nnyo ku ntuuyo, hoosi, n’ebisengejja, kubanga bino bye bitundu ebisinga okuziba.
Okukebera n’okukyusa ebitundu ebikaluba kye kintu ekirala ekikulu mu kuddaabiriza eddagala erifuuyira. Bulijjo kebera embeera ya hoosi, ebisiba, ne gaasi oba obubonero bwonna obw’okwambala oba okwonooneka. Ebitundu bino bikyuseemu nga bwe kyetaagisa okuziyiza okukulukuta n’okukakasa nti bikola bulungi. Okugatta ku ekyo, teeka eriiso ku ntuuyo okukakasa nti tezambala oba okuzibikira. Ziyonje oba zikyuse okusobola okukuuma enkola y’okufuuyira ekwatagana n’okwewala okusiiga obutafaanagana.
Okutereka obulungi ekyuma kyo ekifuuyira ebyobulimi kikulu kyenkanyi olw’obuwangaazi bwakyo. Buli lw’omala okukozesa, fulumya amazzi gonna agasigadde mu ttanka ne hoosi okuziyiza okukula kwa bakitiriya oba okukulukuta. Ekyuma ekifuuyira kitereke mu kifo ekikalu era nga kikuumibwa, nga kiva ku musana butereevu n’ebbugumu erisukkiridde. Kino kiyamba okukuuma ekyuma ekifuuyira obutayonoonebwa era kiwangaala.
Okuddaabiriza buli kiseera nakyo kizingiramu okusiiga ebitundu ebitambula okuziyiza okusikagana n’okwambala. Siiga woyiro okusiiga ku ppampu, vvaalu, n’ebitundu ebirala ebitambula okusinziira ku biragiro by’omukozi. Kino kikakasa okukola obulungi era kikendeeza ku bulabe bw’okulemererwa nga bukyali.
Ng’oggyeeko enkola zino ez’okuddaabiriza, kyetaagisa okugoberera ebiragiro by’omukozi w’ebintu ebikozesebwa mu kukola saaviisi n’okupima. Bulijjo kebera ku puleesa y’omufuuyira n’amazzi agakulukuta okukakasa nti eddagala oba amazzi gasiigiddwa bulungi. Kino tekikoma ku kukola bulungi bwa kifuuyira wo wabula kikendeeza ku bulabe bw’okufuuka obucaafu mu butonde oba okujjanjabibwa obutakola bulungi.
Mu bufunzi
Ekiwandiiko kino kiggumiza obukulu bw’okutegeera n’okuddukanya obulungi ekyuma ekifuuyira ebyobulimi okusobola okukola obulungi enkola y’okulima. Kiraga nti ekyuma ekifuuyira kikola kinene nnyo mu mirimu ng’okutta omuddo, okulwanyisa ebiwuka, n’okufukirira, nga bino byetaagisa nnyo mu birime ebiramu. Nga beemanyiiza ebika by’ebifuuyira eby’enjawulo, nga bakozesa obukodyo obutuufu, n’okulabirira ebyuma buli kiseera, abalimi basobola okutumbula obulungi bw’omufuuyira n’okutuuka ku bivaamu ebirungi. Ekiwandiiko era kiggumiza obukulu bw’okugoberera ebiragiro by’omukozi, okulonda entuuyo ezisaanidde, okupima ekyuma ekifuuyira, okukozesa ebiseera, n’okussa mu nkola enkola z’okuddaabiriza okutumbula obulamu bw’oyo afuuyira n’okukola obulungi. Okutwalira awamu, ekyuma ekifuuyira ebyobulimi ekirabirira obulungi era ekiddukanyizibwa obulungi kitwalibwa ng’ekintu eky’omuwendo eri abalimi n’abalimi mu kutuuka ku mirimu egy’ebyobulimi egy’obuwanguzi.
